Öz Şiir Anlayışı ve Şairleri

Öz Şiir Anlayışını Benimseyen Şairler ve Başlıca Eserleri

Necip Fazıl Kısakürek : Kaldırımlar,Çile,Örümcek Ağı,Aynadaki Yalan,Bir Adam Yaratmak,Ben ve Ötesi, Sonsuzluk Kervanı,Tohum,Para,Reis Bey,
Ahmet Hamdi Tanpınar : Huzur,Mahur Beste,Sahnenin Dışındakiler,Saatleri Ayarlama Entisüsü,Beş Şehir, Bursada Zaman,Yaz Yağmuru,Abdullah Efendinin Rüyaları,
Cahit Sıtkı Tarancı : 35 Yaş Şiiri,Ömrümde Süküt,Düşten Güzel,Ziya'ya Mektuplar
Özdemir Asaf : Dünya Kaçtı Gözüme
Asaf Çelebi : Om Mani Padme Hum,Lamelif,He
Ahmet Muhip Dranas : Olvido,Kar,Fahriye Abla,Gölgeler,O Böyle İstemezdi.
Ahmet Haşim : Göl Saatleri,Piyale,Bize Göre,Gurubahana-i Laklakan,Frankfurt Seyehatnamesi
Yahya Kemal Beyatlı : Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şehrin Rüzgarıyla, Rubailer ve Hayyam Rubailerini Türkçe Söyleyiş.Aziz İstanbul,Eğil Dağlar,Siyasi ve Edebi Portreler
Yedi Meşaleciler İçin Tıklayın

Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir

Bu şairleri şu şekilde Kodlayabiliriz. KAAN BBC ZOÖ

Kemalettin Kamu                                                                                                                                           
Ahmet Kutsi Tecer                                                                                                                                         
Arif Nihat Asya                                                                                                                                               
Necmettin Halil Onan                                                                                                                                    
Bedri Rahmi Eyüboğlu                                                                                                                                   
Behçet Kemal Çağlar                                                                                                                                     
Coşkun Ertepınar                                                                                                                                           

Zeki Ömer Defne

Orhan Şaik Gökyay                                                                                                                                          
Ömer Bedrettin Uşaklı                                                                                                                                   

Başlıca Eserleri : 

Kemalettin Kamu : Bingöl Çobanları[*],Gurbet
Ahmet Kutsi Tecer : Koçyiğit köroğlu[*], Köşebaşı
Arif Nihat Asya : Bayrak Şairidir. Rubai Yazmıştır. Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor[*]
Necmettin Halil Onan : Dur Yolcu[*], Bir Yudum Daha
Bedri Rahmi Eyüboğlu: Yaradana Mektuplar, Dol Karabakır Dol, Karadut,Tuz
Behçet Kemal Çağlar : Diğer adı Ankaralı Ömer. Erciyes'ten Kopan Çığ[*]
Coşkun Ertepınar : Atatürkçüdür. Atatürkü anlatan eserleri vardır..
Zeki Ömer Defne : Denizden Çalınmış Ülke[*]
Orhan Şaik Gökyay : Bu Vatan Kimin? ,
Ömer Bedrettin Uşaklı :Deniz Sarhoşları

Aşık Edebiyatı

Genel Özellikleri :

• Aşık denen kişilerce söylenir. Bir çoğu okur yazar değildir.
• Şairlerin adları genellikle son dörtlüklerde bulunur. / Mahlas.
• Ürünler, Cönk denen defterlede toplanmıştır.

Aşık edebiyatı şiir biçimleri
KOŞMA :

• 11'li hece ölçüsüyle yazılır. Dörtlük şeklindedir.
• Dörtlük sayısı en az 3 en fazla 12 dir.
• Kafiye düzeni : abab - cccb - dddb - eeeb- ∞b
• İslamiyet öncesi türk edebiyatındaki adı : Koşuk. Divan Edebiyatındaki karşılığı Gazel'dir.

Konularına göre : Güzelleme(Aşk,doğa vs. Karacoğlan), Taşlama ( İğneleme,eleştri Seyrani), Koçaklama(Kahramanlık,savaş vb. Köroğlu,Dadaloğlu), Ağıt (ölü için Ağlama,zırlama) Divan edebiyatındaki adı ise mersiye'dir.
SEMAİ :

• 8'li hece ölçüsüyle yazılır. Kendine özgü ezgisi vardır.
• Uyak Düzeni koşma ile aynıdır. Dörtlük sayısı en az 3 en fazla 5'dir.
• Semai denince ilk akla gelmesi gereken şey : 8'li hece ölçüsüyle yazıldığıdır.

VARSAĞI :

• Varsak boyuna özgüdür. 8'li hece ölçüsüyle yazılır.
• En önemli özelliği : Bre,hey,tılilili gibi babacan tavırlarla söylenmesidir.

DESTAN :

• 11'li hece ölçüsü ile yazılır. Kahramanlıklar ve olağan üstü olaylar anlatılır.

TEMSİLCİLERİ

Köroğlu : 16. yy da yaşamıştır. Koçaklamalarıyla ünlüdür. Bolu beyi babasının gözüne mil çeker. Köroğlu da dağa çıkarak, zalimlere karşı savaşır.. Coşturucu bir dili vardır.
Karacoğlan : 17.yy da yaşamıştır. Dönemin en büyük şairi kabul edilir. Din ve tasavvuf dışı konularda yazmıştır. Güzellemeleriyle meşhurdur. Hatta bir tane eseri şarkı sözü olarak kullanılmıştır.(bkz: Badem - Kara Değilmi)
Seyrani : Kayserilidir. Hicivleriyle ünlüdür. Devlet büyüklüklerini eleştirdiği için köyüne sürülmüştür. Fakirlik içinde ölmüştür.
Dadaloğlu: Avşar boyundandır. Kars taraflarında ki aşiret mücadelelerine katılmıştır ve şiirlerine konu etmiştir. Koçaklamalarıyla meşhurdur.
Bayburtlu Zihni : Sergüzeştname'si ile meşhurdur. Aruz ve heceyi kullandı. Asıl ününü hece ile yazdığı şiirleriyle yakaladı.
Aşık Veysel :Cumhuriyet dönemi şarilerinden Ahmet Kutsi Tecer edebiyatımıza tanıtmıştı. Sivaslıdır. Gözleri kördür. Dostlar Beni Hatırlasın ve Sazımdan Sesler adıyla iki eseri vardır.
Murat Çobanoğu: Kars doğumlu saz şairidir. Kars'ta kurduğu Aşıklar Kahvesi dönemin büyük aşıklarını çekmiştir. 6-7-8 Mayıs tarihlerinde anısına Murat Çobanoğlu Aşıklar Bayramı düzenlenmektedir.

HALK EDEBİYATI

Anonim Halk Edebiyatı

ANONİM HALK EDEBİYATI

Söyleyeni belli olmayan, halkın ortak malı sayılan ürünlerdir. Sözlü olarak gelişmiştir.
Dörtlük ve hece ölçüsü kullanıldı.
Şiir biçimi: Mani, Ninni, Türkü, Ağıt.
Düz yazı biçimi : Atasözleri, deyimler, tekerlemeler, bilmeceler, fıkralar, halk hikayeleri, meddah, orta oyunu, Karagöz-Hacivat
Önemli olan başlıkları ele alıyorum.
Meddah : Tek adamlı tiyatro diyebiliriz. Bir kişi çıkar ; taklitler,benzetmeler vb. şaklabanlıklar yapar. Doğaçlama oynanır.

Orta Oyunu : Başrolde ; Kavuklu ve Pişekar oynar. Pişekar(Hacivat'a benzer) Kavuklu ( Karagöz'e benzer. Baş harflerinden çıkarabilirsiniz. ) Farklı roller de vardır : Zenne, Külhanbeyi, Balama vb..
Hacivat-Karagöz :Karagöz, Cahil. Hacivat: Okumuş,entellektüel, kişisel zevkleri olan biridir.
Karagöz, Hacivatın'ın bazı laflarını yanlış anlar. Çarptırır. Hacivat ise ona akıl verir. Doğaçlama oynanır. Zenne, Çelebi, Beberuhi, Tuzsuz Deli Bekir ve Efe ise diğer karakterleridir.

HALK EDEBİYATI

Halk Edebiyatı

Başlıca Özellikleri :

• Halk edebiyatı sözlü gelişmiştir.. Şiirle muzik iç içedir. 
• Şiirde başlık kullanılmamıştır. Kafiyelenişine göre veya biçimine göre adlandırılır. Örn:Su Kasidesi
• Nazım birimi dörtlüktür ve hece ölçüsü kullanılır.Genillikle 7-8-11 li kalıplar kullanıldı.
• Şiirde yarım uyak kullanılır.
• Dil oldukça sadedir. Konuşma dili kullanıldı.
• Şiirler ozanlar(aşıklar) tarafından seslendirilmiştir.
• Divan edebiyatıyla karşılaştıracak olursak daha toplumsal bir edebiyattır.

Halk edebiyatı üç başlıkta incelenir :

1. Anonim Halk Edebiyatı
2. Aşık Edebiyatı
3. Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı

Konuya ulaşmak için yukarıdaki başlıklara tıklayınız.

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı

Özellikleri:

• İslam dinine girmeden önceki edebiyatımızdır. Sözlü olarak gelişmiştir.
• Türkler, Avlarına (Sığır), kurbanlarına (Şölen), ölüm törenlerine (Yuğ) derlerdi. Törenleri şaman, kam, baksı, ozan denen kişiler yönetirdi. Bu törenlerde Kopuz (Saza) denen telli çalgıyla söylerlerdi.
• Hece ölçüsü kullanıldı. Yarım kafiye kullanıldı
• Nazım birimi dörtlüktür. Yabancı sözcükler yoktur. 
• Kahramanlık, yiğitlik gibi konular işlendi.

Sözlü Ürünler
Koşuk : Uyak düzeni : "aaab, cccb, dddb" dir. Halk edebiyatındaki karşılığı "Koşma" Divan Edebiyatında ise "Gazel"dir.
Sagu(Ağıt) : Uyak düzeni " aaab, cccb, dddb" dir. Halk edebiyatında "Ağıt" Divan Edebiyatında "Mersiye"
Sav(Atasözü) : Bildiğin atasözü işte :)
Destan : Abartılı,efsanevi şiirler.. 

İslamiyet Öncesi Türk Destanları
Saka Türkleri : Alper Tunga, Şu Destanı
Hun Türkleri : Oğuz Kağan Destanı
Göktürkler : Bozkurt Destanı, Ergenekon Destanı
Uygur Türkleri : Türeyiş Destanı, Göç Destanı

Yazılı Ürünler

Orhun Yazıtları :

Bilge Tonyukuk ve Yolluğ Tigin tarafından yazıldı. ( Ms 720 - 735 ) Bilge Kağan adına yazıldı.
Göktürk alfabesi ile sade bir dille yazıldı.
Çinlilerle yapılan savaşlar ve bağımsızlık mücadelesi anlatıldı ve Türklere öğütler verilmiştir.
Söylev dili kullanıldı. İlk defa Danimarkalı Thomsen (1893) tarafından okundu.
Uygur Metinleri :
Uygur alfabesi kullanıldı.
Din ağırlıklı yazılardır.
Altun Yaruk, Sekiz Yükmek,Irk Bitig vs..

Garipçiler Topluluğu

Garipçiler = Kuralsız Edebiyat. ( Bu kelimeden bir çok yorum çıkarılabilir )

• Her Türlü Kalıp reddedilmiştir. Kuralsızlığı kural edinmişlerdir.
• Ölçü,uyak ve dörtüğü reddetmişlerdir.
• Mecaz,söz sanatları ve şairanelik reddedildi.
• O döneme kadar işlenmemiş konular işlendi.
• Dil olarak sade,konuşma dili kullanıldı.
• Günlük hayattan ve oldukça sıradan konular ele alındı.(bkz:Yazık Oldu Süleyman Efendiye)
• Deyimlerden yararlanıldı ve toplumsal eleştiri yapıldı.

 Garipçiler topluluğunun başlıca temsilcileri : OMO ( bu şekilde kodlayabiliriz

Orhan Veli Kanık                                                                                                                                             Melih Cevdet Anday                                                                                                                                      
Oktay Rıfat Horozcu                                                                                                                                      

Şairlerin Önemli Eserleri :
Orhan Veli Kanık : Vazgeçemediğim*,Yenisi, Destan Gibi, Kitabe-i Seng-i Mezar [Şiir], La Fontaine Masalları [Çeviri] Sicilyalı yahut Resimli Muhabbet [Çeviri Öyküler]
Melih Cevdet Anday : Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafname,Teknenin Ölümü [Şiir], Mikado'nun Çöpleri* [Oyun]
Oktay Rıfat Horozcu :  Perçemli Sokak*, Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine [Şiir], Atlar ve Filler,Çil Horoz [Oyun]